Ο Ζαρατούστρα του Νίτσε
Γιάννη Τζαβάρα: «Ο Ζαρατούστρα του Νίτσε ως κήρυκας του ολέθρου». Φιλοσοφία 15-16 (1985-86), σελ. 398-443.
Ζαρατούστρα (630-553 π.Χ.)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Σ’ αυτό το άρθρο τίθεται το ερμηνευτικό ερώτημα: «Ποιος είναι πράγματι ο Ζαρατούστρα του Νίτσε;», με αναφορά στο παρόμοιο ερώτημα που τέθηκε το 1954 από τον Μάρτιν Χάιντεγγερ. Αρχικά αμφισβητείται κάθε προσπάθεια, που τείνει να ερμηνεύσει τη μορφή του Νιτσεϊκού Ζαρατούστρα με μονοσήμαντη και άρα μονόπλευρη πληρότητα, εφόσον δείχνεται ότι πρόκειται για μια εσωτερικά διασπασμένη, πολύπλευρη και προβληματική μορφή, που οφείλει να νοηθεί όχι στατικά, αλλά μέσα σε μια διαδικασία ωρίμανσης και κατάπτωσης.
Η ζωή του Ζαρατούστρα, όπως παρουσιάζεται από τον Νίτσε στο έργο «Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα», μπορεί να ερμηνευτεί ως τραγική. Τόσο η αρχική μοναχικότητα του ερημίτη όσο και η επακόλουθη κάθοδός του στην πεδιάδα των ανθρώπων παρέχει πολλά στοιχεία αυτοπαίδευσης και αυτοκάθαρσης. Ήδη σε νεαρή ηλικία ο Νίτσε ασχολείται με τη γέννηση της τραγικότητας και της τραγωδίας. Το βιβλίο που αναφέρεται στον Ζαρατούστρα αναπτύσσει με ωριμότητα και δραματικότητα την έννοια του τραγικού ήρωα. Κυρίως μέσα στον «Πρόλογο του Ζαρατούστρα» αλλά και μέσα στους επακόλουθους λόγους διαπιστώνεται η ηθελημένη κάθοδος (Untergang) με το ταυτόχρονο νόημα της κατάπτωσης και του ολέθρου ως βασικό διαστοχαστικό μοτίβο. Αυτή η έννοια σε στενή διασύνδεση με την έννοια της ανθρώπινης αυτοδημιουργίας και αυθυπέρβασης νοείται ως αναγκαία συνθήκη για την ανάδυση του υπεράνθρωπου. Μέσα στην πορεία της ανθρώπινης αυτοπραγμάτωσης ανήκει κατά ουσιώδη τρόπο και ο αγγελλόμενος από τον Ζαρατούστρα θάνατος του χριστιανικού Θεού. Στους αξιολογικούς του πίνακες ο Ζαρατούστρα επαινεί εκείνους τους ανθρώπους, οι οποίοι περιφρονούν τις ευμενείς συνθήκες που τους παρασχέθηκαν, και θέτοντας κάποιον ανώτερο στόχο, π.χ. την αρετή ή τη γνώση, επιτείνουν τον όλεθρό τους.
Η ιδιόμορφη νιτσεϊκή έννοια της αιώνιας επανόδου ερμηνεύεται τελικά ως μεγαλειώδης κατάφαση στον όλεθρο. Ως κήρυκας της αιωνιότητας ο Νιτσεϊκός Ζαρατούστρα δεν παραβλέπει τον αναπόφευκτο όλεθρο, αλλά αντίθετα καταφάσκει στον αδιάπτωτο χαρακτήρα του παρέρχεσθαι.
Για να δείτε ολόκληρο αυτό το άρθρο, πατήστε εδώ.
Για επιστροφή στα "Άρθρα - Επιστημονικές ανακοινώσεις" πατήστε εδώ.