Η σχέση της αμφιβολίας

Γιάννη Τζαβάρα: «Η σχέση της αμφιβολίας προς το σκέπτεσθαι και την πίστη στον Κίρκεγκωρ». Φιλοσοφία 8-9 (1978-79), σελ. 401-418.

Καρτέσιος: "De omnibus dubitandum est" 

(= Είναι επιβεβλημένο να αμφιβάλλουμε για τα πάντα)

ΠΕΡΙΛΗΨΗ:

Α) Ο Κίρκεγκωρ επικρίνει όχι τον Καρτέσιο, αλλά τη Χεγκελιανή ερμηνεία του Καρτεσιανού αξιώματος “de omnibus dubitandum est” (= για όλα είναι επιβεβλημένο το αμφιβάλλειν). Ενώ ο Χέγκελ τονίζει την αρνητικότητα του αξιώματος, η οποία αρνείται ακόμα και το στοχαζόμενο υποκείμενο, ο Κίρκεγκωρ αντιπαραθέτει την Καρτεσιανή επίγνωση ότι αυτό το υποκείμενο (το sum) αποτελεί θεμέλιο του cogito. Η Χεγκελιανή έννοια της αμφιβολίας κατακρίνεται λοιπόν για τον αρνητικό της χαρακτήρα και για την παραμέληση του συγκεκριμένου ανθρώπου, ο οποίος υπόκειται των σκέψεων.

Β) Ενάντια στη θεωρητικοποίηση του αμφιβάλλειν ο Κίρκεγκωρ αντιτάσσει την πεποίθηση ότι κάθε αμφιβολία αρχίζει μόνο με θέληση, η οποία ως προσωπική ορμή ανήκει στην περιοχή της πράξης. Η θέληση του αμφιβάλλοντος μπορεί να στρέφεται είτε προς τη διατήρηση του αμφιβάλλειν (οπότε πρόκειται για σκεπτικισμό) είτε προς την κατάργησή του, η οποία πετυχαίνεται με την πίστη.

Γ) Στην αρνητικότητα του αμφιβάλλειν ως φιλοσοφικής αρχής ο Κίρκεγκωρ αντιπαραθέτει τη θετικότητα του αρχαιοελληνικού «θαυμάζειν» και «απορείν», που διατηρούσε τη συνοχή και συνύπαρξη υποκειμένου-αντικειμένου, και αδιαφορούσε για την επιζητούμενη σήμερα «αντικειμενική αρχή του σκέπτεσθαι». Δ) Η αμφιβολία δεν πρέπει να συσχετίζεται κατά τον Κίρκεγκωρ με το σκέπτεσθαι, αλλά με το Είναι. Το ενδιαφέρον του αμφιβάλλοντος είναι μεταξύ (inter-esse) πραγματικού και ιδεατού. Χάρη στη σύγκρουση και σύνθεση αυτών των δύο περιοχών προκύπτει η αυτοσυνείδηση του υπάρχοντος ατόμου ως τείνοντος προς μια ανώτερη μορφή ύπαρξης۰ αλλά αυτή η μορφή έγκειται όχι πια στην αμφιβολία, αλλά στη θρησκευτική πίστη.

Για να δείτε το πλήρες κείμενο αυτού του άρθρου, πατήστε εδώ. 

Για επιστροφή στα "Άρθρα - Επιστημονικές ανακοινώσεις" πατήστε εδώ.