Διαλεκτική κίνηση

Γιάννη Τζαβάρα: «Διαλεκτική κίνηση στη φιλοσοφία της τέχνης του Χάιντεγγερ». Επιστημονική ανακοίνωση στο Γ΄ Πανελλήνιο Συνέδριο της Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας με γενικό θέμα «Η έννοια της διαλεκτικής» (Αθήνα, Σεπτέμβριος 1986). Η ανακοίνωση δημοσιεύτηκε στον τόμο: Ελληνική Φιλοσοφική Εταιρεία, Η διαλεκτική. Αθήνα 1988, σελ. 383-387.

Για να δείτε ολόκληρη αυτή την ανακοίνωση, πατήστε εδώ.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ: 

Η παρουσίαση του θέματος αναπτύσσει τρία σημεία:

Το πρώτο σημείο αφορά τη λέξη «διαλεκτική» ως όρο τον οποίο ο Χάιντεγγερ συναντά στην παραδοσιακή φιλοσοφική σκέψη. Επιχειρώντας μια αναθεμελίωση αυτής της σκέψης ο Χάιντεγγερ εντοπίζει τις ρίζες της διαλεκτικής μέσα στο πρωταρχικό νόημα του όρου «λόγος». Αυτό το νόημα αφορά τη λειτουργία της αποκάλυψης και απόκρυψης – δηλαδή της μετάβασης από το σκοτάδι στο φως και αντίστροφα.

Το δεύτερο σημείο επεξηγεί την καλλιτεχνική διαλεκτική κίνηση ως διαμάχη ανάμεσα σε δύο στοιχεία, που κατά τον Χάιντεγγερ συνθέτουν τη λειτουργική δομή του καλλιτεχνήματος. Πρόκειται για μια διαμάχη («πόλεμος» με ρητή αναφορά στην Ηρακλείτεια εναρμόνιση αντιθέτων) ανάμεσα στον κόσμο και στη γη. Οι δύο αυτοί αντίπαλοι προσδιορίζονται αντιθετικά: κόσμος είναι η αυτοανοιγόμενη ανοιχτότητα, μέσα στην ευρυχωρία της οποίας χωρούν τα όντα και τα συμβάντα ενός ιστορικού λαού۰ η γη αφετέρου είναι το φυσικό θεμέλιο που σιγουρεύει περικλείοντας μέσα σε κρυφό εναγκαλισμό τα όντα και τα συμβάντυα μιας κοσμο-ιστορικής εποχής. Η καλλιτεχνική συνύφανση κόσμου και γης δεν είναι ένας πόλεμος φθοράς, αλλά ένας αμοιβαίος αγώνας αλληλοανάδειξης και αλληλοανόρθωσης. Πρόκειται για μια ενδόμυχη σύζευξη που δεν οδηγεί σε ένα τρίτο στοιχείο ως συμφιλιωτική σύνθεση των δύο προηγούμενων, οδηγεί όμως στην καλλιτεχνική «μορφή» ιδωμένη ως απριορική οντολογική «αρχή» και όχι ως εμπειρικό αποτέλεσμα.

Το τρίτο σημείο είναι μια συγκεκριμενοποίηση της καλλιτεχνικής διαλεκτικής κίνησης σε αντιπαράθεση προς τη χεγκελιανή εμπειρική διαπίστωση ότι η τέχνη ως ανώτατος τρόπος φανέρωσης της αλήθειας ανήκει στην ιστορία ως κάτι που παρήλθε. Κατά τον Χάιντεγγερ η τέχνη συνάπτεται με την ιστορία όχι ως ενδόχρονα ερχόμενο και παρερχόμενο συμβάν, αλλά ως κάτι που θεμελιώνει την ιστορία και της παρέχει την αναγκαία αποκαλυπτική ώθηση για ένα καινούριο ξεκίνημα, δηλαδή για μια επάνοδο στις οντολογικές της αρχές.

Για επιστροφή στα "άρθρα - Επιστημονικές ανακοινώσεις" πατήστε εδώ.