Hegel: Η φιλοσοφία του πνεύματος
Georg Hegel: Η φιλοσοφία του πνεύματος. Πρώτο τμήμα: "Το υποκειμενικό πνεύμα" (από την Εγκυκλοπαίδεια των φιλοσοφικών επιστημών σε επιτομή, παράγραφοι 377-482).
Εισαγωγή - Μετάφραση - Σχόλια Γιάννη Τζαβάρα. Εκδόσεις Δωδώνη, Αθήνα-Γιάννινα 1993, 290 σελ.
A) Εισαγωγικά:
Η «Εισαγωγή του μεταφραστή» (σελ. 11-44) του βιβλίου αναλύει αρχικά τις χεγκελιανές έννοιες «φύση», «πνεύμα» και «μετάβαση» από τη φύση στο πνεύμα (§ 1). Στη συνέχεια επεξηγείται η χεγκελιανή θεωρία περί αυτοεμφάνισης και αυτοανάπτυξης του πνεύματος, και περιγράφονται τα κύρια στάδια αυτής της πνευματικής εξέλιξης: ως υποκειμενικό – αντικειμενικό – απόλυτο, με τις υποδιαιρέσεις τους: α) ψυχή – συνείδηση – πνεύμα, β) δίκαιο – ηθικότητα – κοινωνικά ήθη, γ) τέχνη – θρησκεία – φιλοσοφία (§ 2). Επειδή ο δημοσιευμένος τόμος της ελληνικής αυτής μετάφρασης περιλαμβάνει μόνο το «υποκειμενικό» πνεύμα, αναλύονται εκτεταμένα οι τρεις φιλοσοφικοί κλάδοι που εισδύουν σ’ αυτό: Ανθρωπολογία – Φαινομενολογία – Ψυχολογία, καθώς και η έντονη επίδραση, την οποία άσκησε η χεγκελιανή Ψυχολογία κατά τον 19ο αιώνα (§ 3). Τέλος παρέχονται κάποια φιλολογικά στοιχεία σχετικά με την επιχειρούμενη μετάφραση και τον εκτεταμένο σχολιασμό (§ 4).
Β) Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου γράφει ο Γ. Τζαβάρας:
Από τις τρεις περιοχές που συγκροτούν το φιλοσοφικό σύστημα του Georg Hegel, λόγος – φύση – πνεύμα, η τρίτη είναι η ανώτερη και περιεκτικότερη. Η ουσία του πνεύματος έγκειται στην αυτογνωσία, στον αυτοκαθορισμό και στην απεραντοσύνη. Αλλά το πνεύμα δεν είναι κάτι στατικό και τελεσίδικο: αυτοαναπτύσσεται και αυτοτελειοποιείται. Ο Hegel αναθέτει τη μελέτη της αυτοανάπτυξης σε μια εκπληκτική συνάθροιση φιλοσοφικών επιστημών: Ανθρωπολογία, Φαινομενολογία του πνεύματος, Ψυχολογία, Φιλοσοφία του δικαίου, ατομική και κοινωνική Ηθική, Αισθητική, Φιλοσοφία της θρησκείας, Ιστορία της Φιλοσοφίας. Ο παρών τόμος (§§ 377-482 από τη χεγκελιανή Εγκυκλοπαίδεια των φιλοσοφικών επιστημών, γ΄ έκδοση: 1830) εκθέτει συνοπτικά τα περιεχόμενα των τριών πρώτων από αυτές τις επιστήμες.