Είναι και χρόνος, τόμος ΙΙ

Μάρτιν Χάιντεγγερ: Είναι και χρόνος. Τόμος δεύτερος.

Μετάφραση - Σχόλια Γιάννη Τζαβάρα. Εκδόσεις "Δωδώνη", Αθήνα-Γιάννινα 1985, 415-772 σ.

Martin Heidegger

Α) Στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» (3-10-1985) δημοσιεύτηκε η εξής παρουσίαση του Δημήτρη Σταμέλου:

Μ. Χάιντεγγερ: «Είναι και χρόνος»

Πρόκειται για το δεύτερο μέρος του έργου του αντιπροσωπευτικού φιλόσοφου του αιώνα μας (ο Α΄ τόμος κυκλοφόρησε το 1978), όπου ο Martin Heidegger ασχολείται με την ερμηνεία της ηθικής συνείδησης, με τη μέριμνα της αυτογνωσίας και όχι του οντολογικού ρεαλισμού, με τη χρονικότητα ως οντολογικό νόημα της μέριμνας για την πρόσβαση προς το Είναι και το θάνατο. Παράλληλα τον απασχολούν ο Χρόνος και το πρόβλημα της Ιστορίας, η θεμελίωση της Οντολογίας, το γίγνεσθαι των συμβάντων, οι αρχικές πηγές του Είναι, το πεπερασμένο της χρονικότητας, αλλά και ο διαστημικός χαρακτήρας του Χρόνου και διαβλέπει, με αρχική πηγή την αρχέγονη σύσταση της οντολογικής προβληματικής, κάποια προσέγγιση της χρονικότητας με το Είναι. Η μετάφραση και τα κατατοπιστικά σχόλια του τόμου είναι του Γιάννη Τζαβάρα. Εκδόσεις «Δωδώνη», σελ. 355.

Β) Στο περιοδικό «Ευθύνη», τεύχος 172 (Απρίλιος του 1986), σελ. 211-212, δημοσιεύτηκε η εξής κριτική του Χρήστου Μαλεβίτση:

Φιλοσοφικό γεγονός

Το ότι ολοκληρώθηκε η ελληνική έκδοση του «Είναι και Χρόνος» του Χάιντεγγερ αποτελεί μεγάλο φιλοσοφικό γεγονός για την ελληνική πνευματική ζωή. Ίναι κάτι το σχεδόν απίστευτο. Διότι τα μεγάλα φιλοσοφικά έργα της δυτικής φιλοσοφίας ακόμη περιμένουν τον μεταφραστή τους και τον εκδότη τους. Υπάρχει και η βάσκανος μοίρα. Μόλις πήγε να ολοκληρωθεί η έκδοση της «Κριτικής του Καθαρού Λόγου» του Καντ, σκοτώθηκε ο έξοχος μεταφραστής του, και έμεινε στη μέση.

Ο πρώτος τόμος του κορυφαίου βιβλίου του αιώνα μας, που είναι το «Είναι και Χρόνος» του Χάιντεγγερ, εκδόθηκε από τη «Δωδώνη» στα 1978. Ο μεταφραστής του κ. Γιάννης Τζαβάρας, φιλόσοφος ο ίδιος, δούλεψε σκληρά και επίμονα για να φέρει εις πέρας αυτό το δυσμετάφραστο έργο της σύγχρονης φιλοσοφίας. Δούλεψε με απόλυτο σεβασμό προς το κείμενο, αλλά και με παιδευτική αγάπη προς τον έλληνα αναγνώστη, διότι το πλήθος των σχολίων του, το εννοιολόγιο που παραθέτει στο τέλος και το γλωσσάριο είναι πολύτιμα για την κατατόπιση του αναγνωστικού κοινού του, που ευχόμαστε να είναι ευρύ. Η παρουσία του «Είναι και Χρόνος» στην ελληνική πνευματική ζωή, και μάλιστα με την σπάνια υπευθυνότητα που το παρουσίασε ο κ. Γιάννης Τζαβάρας, αποτελεί σταθμό, αλλά και πρόκληση. Διότι αν δεν αξιοποιηθεί όπως επιβάλλεται, θα κριθεί η πνευματικότητα της κοινωνίας μας.

Οι ευχαριστίες μας για την παρουσία του έργου αυτού στη χώρα μας πρέπει να εκφραστούν και προς τον εκδότη της «Δωδώνης», ο οποίος με πολύ θάρρος και με αυταπάρνηση ανέλαβε τη χρηματοδότηση της εκδόσεως φιλοσοφικού βιβλίου οκτακοσίων σελίδων, συνεχίζοντας απτόητος την πνευματική παράδοση του εκδοτικού οίκου του, μέσα σε ένα περιβάλλον που κάθε χρόνο γίνεται και αντιπνευματικότερο.

Χρήστος Μαλεβίτσης

Γ) Στο περιοδικό «Εποπτεία», τεύχος 108 (1986), σελ. 77-80, δημοσιεύτηκε μια βιβλιοκρισία του Νίκου Μακρή, της οποίας παρέχονται εδώ μόνο δύο αποσπάσματα:

Μάρτιν Χάιντεγγερ: Είναι και Χρόνος. (Πρόλογος, μετάφραση, σχόλια: Γιάννη Τζαβάρα, τόμοι Ι και ΙΙ), 771 σελ., εκδόσεις «Δωδώνη», Αθήνα (ο πρώτος τόμος εκδόθηκε το 1978) 1985.

Ο Μάρτιν Χάιντεγγερ (1889-1976) ανήκει στους μεγάλους φιλοσόφους όλων των εποχών. Με το έργο του Είναι και Χρόνος (1927) ανοίγει νέους ορίζοντες στο φιλοσοφικό στοχασμό και θέτει σκληρά ερωτήματα στην παράδοση. Αξίζει λοιπόν μια κριτική αναστροφή με ορισμένες θέσεις-κλειδιά του μεγάλου αυτού έργου, το οποίο επηρέασε βαθιά ένα αξιόλογο μέρος της φιλοσοφικής παραγωγής του αιώνα μας…

Δε χρειάζεται, τέλος, να μιλήσουμε για τον πρόλογο, για τη μετάφραση και για τα σχόλια του Γιάννη Τζαβάρα. Η δουλειά του είναι υποδειγματική, πολύ υψηλής στάθμης, κάτι το οποίο γνωρίζουμε και από προηγούμενες ακανθώδεις εργασίες του. Βέβαια, εύκολα διαφωνεί κανένας με ορισμένες επιλογές του στην απόδοση όρων, αλλά αυτό θέτει το οξύτατο πρόβλημα των σχέσεων της φιλοσοφικής ορολογίας με λέξεις της πρόσφατης νεοελληνικής.